Në një botë që po evoluon vazhdimisht, tregu i punës nuk bën përjashtim. Një nga fenomenet që na bën çudi kohët e fundit, jo vetëm në Shqipëri, është paradoksi i dukshëm i kompanive që kërkojnë dëshpërimisht punonjës të rinj, ndërkohë që një pjesë e konsiderueshme e popullsisë mbetet e papunë. Si është e mundur që në një treg punëkërkuesish, me vende të lira pune të hapura mjaftueshëm për të gjithë, shumë janë ende duke luftuar për të gjetur punë? Në këtë artikull kam shqyrtuar disa faktorë kompleksë që kontribuojnë në këtë paradoks në përpjekje për të hedhur pak dritë se pse po ndodh.

Mospërputhja e aftësive:

Një çështje themelore në zemër të këtij paradoksi është patjetër hendeku në rritje midis aftësive që zotërojnë punëkërkuesit dhe aftësive që kërkojnë kompanitë. Me ritmin e shpejtë të avancimit teknologjik, kërkesat e tregut të punës janë zhvendosur në mënyrë dramatike. Shumë nga vendet e punës të disponueshme janë në sektorë që kërkojnë aftësi të specializuara, si psh teknologjia, kujdesi shëndetësor apo analiza e të dhënave. Megjithatë, një pjesë e konsiderueshme e punëkërkuesve mund të mos i zotërojnë këto aftësi, duke çuar në një mospërputhje midis vendeve të punës në dispozicion dhe kualifikimeve të fuqisë punëtore. Universitetet luajnë një rol vendimtar në përgatitjen e studentëve për fuqinë punëtore, por adresimi i hendekut të aftësive kërkon një qasje të shumëanshme.

Ndryshimi i preferencave të punës:

Brezat e rinj që hyjnë në tregun e punës shpesh kanë preferenca të ndryshme kur bëhet fjalë për llojin e punës që u duket tërheqëse. Shumë tërhiqen nga fusha të lidhura me teknologjinë, industritë kreative ose punët që ofrojnë ekuilibër punë-jetë personale. Kjo mund të çojë në një mungesë të kandidatëve të gatshëm për të ndjekur profesione që shihen si më pak atraktive ose profesione që kërkojnë punë fizike.

Dallimet gjeografike:

Një faktor tjetër që kontribuon në paradoksin e dukshëm të tregut të punës është shpërndarja gjeografike e vendeve të punës dhe e punëkërkuesve. Vendet e lira të punës mund të jenë të bollshme në rajone ose qytete të caktuara të Shqipërisë, por punëkërkuesit mund të mos jenë të gatshëm ose në gjendje të zhvendosen. Kjo krijon një shkëputje, pasi kompanitë mund të luftojnë për të gjetur kandidatë të përshtatshëm në afërsi të tyre, ndërsa punonjësit e mundshëm nuk janë në gjendje të kenë mundësi në fusha të tjera.

Mosefikasiteti i tregut të punës:

Vetë procesi i punësimit mund të rëndohet me joefikasitet. Kompanitë mund të mbyten me aplikime, duke e bërë të vështirë identifikimin e kandidatëve më të kualifikuar. Nga ana tjetër, punëkërkuesit mund të mos kenë akses në informacione rreth hapjeve të punës, veçanërisht nëse nuk janë në kërkim aktiv ose janë të shkëputur nga tregu i punës. Ky joefikasitet mund të rezultojë në një kërkim të zgjatur pune për disa pozicione dhe sigurisht humbje për kompanitë.

Demografia e fuqisë punëtore dhe ndryshimi i modeleve të punës:

Faktorët demografikë, të tillë si popullsia në plakje ose hendeku i brezave, mund ta përkeqësojnë më tej paradoksin. Punonjës më në moshë mund ta kenë të vështirë të përshtaten me kërkesat e reja të punës, ndërsa punëkërkuesve më të rinj mund t’u mungojë përvoja që kërkojnë kompanitë. Nga ana tjetër, vetë natyra e punës po evoluon, me punën në distancë(remote) dhe marrëveshjet jotradicionale të punësimit. Disa punëkërkues mund të ngurojnë të përqafojnë këto modele të reja pune, duke çuar në një shkëputje midis pritshmërive të tyre dhe mundësive të disponueshme të punës. E njëjta gjë për punëdhënësit. Balancimi i këtyre dallimeve është thelbësor për të siguruar një tranzicion të qetë në tregun e punës.

Sfidat e rekrutimit në disa industri

Gjatë punës në Praktika.al kam vënë re se përveç faktorëve të mësipërm, disa industri përballen me sfida të vazhdueshme rekrutimi. Për shembull:

Industria e kujdesit shëndetësor: Pavarësisht kërkesës së lartë për profesionistë të kujdesit shëndetësor, ka mungesë të infermierëve për shkak të formimit të specializuar që kërkohet për këtë profesion dhe emigrimit.

Sektori i prodhimit: Punët si makinist, pirunist dhe saldues janë thelbësore për prodhim, por perceptimi i punës dhe nevoja për aftësi të specializuara mund të pengojnë kandidatët e mundshëm.

Teknologjia e Informacionit: Ndërsa sektori i IT-së po lulëzon, pozicione si specialistë të sigurisë kibernetike janë sfiduese për t’u plotësuar për shkak të natyrës së teknologjisë në zhvillim të shpejtë.

Përveç këtyre, disa profesione, edhe pse vendimtare për shoqërinë, mund të mos jenë aq tërheqëse për punëkërkuesit për arsye të ndryshme: detyra të vështira fizike (psh. puna në ndërtim), orë të gjata pune (psh. shofer), paga të ulëta (industria ushqimore), etj.

Trajtimi i këtij paradoksi kërkon një qasje shumëplanëshe që përfshin ndryshimin e perceptimeve, rritjen e mundësive të trajnimit, përmirësimin e aksesit në informacionin e punës, nxitja e përshtatshmërisë së fuqisë punëtore dhe ofrimin e paketave konkurruese të kompensimit. Është thelbësore për politikëbërësit, punëdhënësit dhe punëkërkuesit që të punojnë së bashku për të adresuar këto sfida.

Disa përpjekje që mund të bëhen për këtë do ishin:

Promovimi i Arsimit Profesional:

Inkurajimi i programeve të arsimit profesional dhe të praktikës mund të luajë një rol jetik në përgatitjen e individëve për profesione të ndryshme. Sigurimi i rrugëve të qarta për marrjen e aftësive dhe kredencialeve të nevojshme mund t’i bëjë këto role më të arritshme.

Kompensimi dhe përfitimet:
Paketat konkurruese të kompensimit dhe përfitimet të tjera mund t’i bëjnë punët më pak të dëshirueshme më tërheqëse. Punëdhënësit mund të rishikojnë dhe përmirësojnë ofertat e tyre për të tërhequr një grup më të gjerë kandidatësh.

Investime në programe trajnimi:
Trajtimi i hendekut të aftësive kërkon investime në programe trajnimi dhe edukimi për të kapërcyer hendekun dhe për t’i bërë punët më të aksesueshme për kandidatët e mundshëm. Automatizimi dhe teknologjia thekson më tej rëndësinë e zhvillimit të aftësive dhe rikualifikimit të fuqisë punëtore për t’iu përshtatur kërkesave në ndryshim të tregut të punës.

Perceptimi:
Disa profesione mbartin stereotipe ose stigma negative, të cilat i pengojnë njerëzit t’i konsiderojnë ato si opsione të qëndrueshme karriere. Ndryshimi i perceptimit publik dhe nënvizimi i vlerës dhe rëndësisë së këtyre roleve mund të ndihmojë në tërheqjen e më shumë individëve në këto fusha.

Duke vepruar kështu, industritë me sfida të vazhdueshme rekrutimi mund të punojnë drejt plotësimit të këtyre roleve vendimtare dhe të kontribuojnë në një treg pune më të balancuar dhe funksional. Duke i pranuar këto sfida dhe duke punuar në mënyrë aktive për t’i zbutur ato, shoqëria mund të përpiqet të krijojë një treg pune që ofron mundësi për të gjithë, duke siguruar që premtimi i tregut të një punëkërkuesi të bëhet realitet për një pjesë më të gjerë të popullsisë.